Energietransitie én grondstoffentransitie
Zoals uit de definitie blijkt, is het idee van CE niet al te lastig: geen (of zo min mogelijk) primaire grondstoffen gebruiken om iets te maken, de levensduur zo lang mogelijk oprekken én geen (of zo min mogelijk) afval creëren. Met elkaar zijn we er ook van overtuigd dat moderne technologie ons hierbij enorm gaat helpen: elektrische auto's, wind- en zonne-energie, 3D-printing, kunstmatige intelligentie & drones. Maar ook voor de productie van deze dingen zijn grondstoffen nodig. En steeds meer van deze grondstoffen zijn moeilijker te verkrijgen en kennen een hoog supply chain risico.
In 2011 is de Europese Commissie begonnen met het in kaart brengen van de zogenaamde kritische ruwe materialen (CRMs) (EC, 2011). Vervolgens is deze lijst elke 3 jaar herijkt, voor het laatst dus in 2020. Hoewel de methode tussentijds is aangescherpt, is de selectie steeds gebaseerd op 2 parameter (Domarcka et al., 2022): Economisch belangrijkheid en Supply Chain / leveraingsrisico.
Economisch belang richt zich op de toewijzing van grondstoffen aan eindgebruiken op basis van hun industriële toepassingen. Leveringsrisico richt zich op de concentratie van wereldwijde productie van primaire grondstoffen en sourcing naar de EU op nationaal niveau, het bestuur van de toeleverende landen inclusief milieuaspecten, de bijdrage van recycling (d.w.z. secundaire grondstoffen), vervanging, afhankelijkheid van EU-import en handel beperkingen in derde landen (Domarcka et al., 2022).
Vergeleken met de 14 materialen in 2011, 20 materialen in 2014 en 27 materialen in 2017, bevat de EU-lijst van 2020 maar liefst 30 kritische materialen. De kritische materialen zijn opgenomen in het overzicht hieronder, waarbij de vetgedrukte zijn toegevoegd sinds 2017 (Domarcka et al., 2022; EC, 2020, "Critical Fact Sheet").
Ter illustratie: In de bijgewerkte lijst met kritieke grondstoffen voor 2020 staat dat voor batterijen van elektrische voertuigen en energieopslag, heeft de EU tot 18 keer meer lithium en 5 keer meer kobalt nodig in 2030 en bijna 60 keer meer lithium en 15 keer meer kobalt in 2050. De OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) voorspelt dat wereldwijd gebruik van mineralen met meer dan het dubbele zullen toenemen, van 79 miljard ton in 2011 tot 167 miljard ton in 2060. Betere recycling, efficiënt gebruik van hulpbronnen, verbeterd productontwerp en nieuwe materialen zal helpen om de consumptie van mineralen en metalen per hoofd van de bevolking te verminderen, maar de winning van primaire hulpbronnen zullen in de toekomst nog steeds een cruciale rol spelen bij het opbouwen van duurzame samenlevingen (Domarcka et al., 2022; EC, 2020, "Critical Fact Sheet").
De sociaal economische raad (SER) legt in deze video helder uit dat er naast een energietransitie er ook sprake moet zijn van een grondstoffentransitie én dat we nog moeite hebben om die te kunnen meten.
Hoe belangrijk deze grondstoffentransitie is onderschrijft de SER op 16 september 2022:
SER-verkenning: Zonder versnelling van de grondstoffentransitie worden klimaatdoelen niet gehaald
Het rapport van de verkenning kan hier worden gedownload:
Kritische grondstoffen voor strategische technologie
Een in 2020 eveneens door de EU uitgevoerde studie naar het gebruik van kritische grondstoffen in voor de moderne technologie strategische sectoren levert een alleszeggende afbeelding op. Hoewel het loont deze studie te downloaden en door te nemen, geeft de afbeelding hieronder in één oogopslag aan dat een focus op CO2 reductie alleen in de energietransitie uiteindelijk niet tot de gewenste klimaatverandering gaat leiden. Alleen als energietransitie én grondstoffentransitie hand in hand gaan, kunnen we nog inzetten op het halen van onze klimaatdoelen.
